Vandaag een blog over de angst voor Jakobskruiskruid.
Het seizoen is weer begonnen, er verschijnen allerlei griezelverhalen over Jakobskruiskruid in de kranten en andere media. Is de angst voor Jakobskruiskruid terecht. Of is angst een slechte raadgever die tot verkeerde maatregelen leidt.
Jakobskruiskruid is in de afgelopen decennia inderdaad een stuk algemener geworden in sommige delen van Nederland.
Dit heeft waarschijnlijk te maken met een toename van het aantal gebieden dat een geschikte groeiplaats voor de soort biedt. En dit zijn voornamelijk door de mens gecreëerde plekken.
Het is echter een misvatting dat Jakobskruiskruid zich erg makkelijk naar een nieuw gebied kan verspreiden.
De planten kunnen inderdaad erg veel zaden produceren, maar de meeste zaden blijven dicht bij de moederplant liggen. En zelfs als een enkel zaadje in een nieuw gebied terecht komt, dan is er maar een kleine kans dat deze het tot een volwassen plant zal schoppen. De veelgenoemde stelling dat een plant 200.000 zaden kan vormen die elk tot kilometers ver terecht kunnen komen en er zo voor kunnen zorgen dat de soort zich in een korte tijd enorm kan uitbreiden moet dus sterk genuanceerd worden.
1} Het begrip verstoorde grond en de relatie met Jakobskruiskruid.
2} Jakobskruiskruid, Veel zaden, veel planten?
Er is niemand die weet hoeveel dieren ziek worden of doodgaan en dus gaan “we” maar van het slechtste scenario uit.
Grootschalige enquêtes in het verenigd koninkrijk lieten zien dat er wel vaak een verdenking van een Kruiskruidvergiftiging is, maar dat een vergiftiging door Jakobskruiskruid zeldzaam is en er bij autoptie meestal een andere oorzaak aan was te wijzen.
“There is a huge difference between toxity and a hazard’
Mark A. Spencer. Forensic botanist .
3} Komt Jakobskruiskruid-vergiftiging vaak voor? Grote enquêtes in UK.
4} Aanzet tot centrale registratie slachtoffers van Jakobskruiskruid is na 13 jaar gesloten
Er zijn veel Fabels en geruchten over de werking van pyrrolizidine alkaloïden {PA’ s}, en het verloop van de vergiftiging. Maar hoe werkt dat dan wel?
De verschijnselen van PA vergiftiging zijn niet erg specifiek en zijn onder meer vermagering, slechte eetlust, sloomheid, slechte vacht, korsten, met name op de kroonrand (paard), gele slijmvliezen en zenuwverschijnselen (wankele gang, cirkelbewegingen, bewustzijnsvermindering, opgewonden/paniekerig gedrag. Deze symptomen tonen vaak alleen aan dat er sprake van schade aan de lever is wat vele oorzaken kan hebben zoals onder meer geboorteafwijkingen, ontstekingen die door bacteriën en virussen veroorzaakt zijn en parasieten, maar deze leverschade kan ook door andere PA bevattende planten dan Jakobskruiskruid veroorzaakt zijn. Naast Kruiskruiden bevatten ook veel andere planten pyrrolizidine alkaloïden deze stoffen zijn aangetroffen in meer dan 6000 plantensoorten (3% van alle bloemplanten}
5} Jakobskruiskruidvergiftiging, hoe werkt dat?
Wie voedt de angst voor Jakobskruiskruid?
Er zijn veel media die zonder een kritische journalistieke benadering uitzonderingen uitvergroten, informatie verspreiden die incorrect is, (en in sommige gevallen zelfs letterlijk door anderen geschreven teksten op internet kopieren!)
De alarmklok wordt geslagen op basis van berichtgeving in de media of door niet-professionele belangengroepen, zonder tijd en geld te investeren in degelijk onderzoek naar de schaal van het probleem en mogelijke oplossingen.
Ook niet-professionele belangengroepen die zich als autoriteit opstellen, maar niet over de juiste ervaring en gegevens beschikken om als betrouwbare bron van advies beschouwd te kunnen worden.
Er is wantrouwen ten opzichte van de wetenschap, politici op provinciaal en landelijk niveau en natuurbeschermings organisaties het argument is vaak dat het probleem wordt genegeerd .
Ook is er vaak onbekendheid met de natuur: verwarring met veel ander geel-bloeiende planten en niet weten hoe een paardenwei te onderhouden.
Van alle Kruiskruiden wordt vooral Jakobskruiskruid als een probleemsoort gezien. Deze soort voelt zich namelijk uitstekend op zijn plek in een paardenweide. Dat komt doordat Jakobskruiskruid voornamelijk groeit op plekken waar de grond regelmatig verstoord wordt. Spelende en rennende paarden lopen de grond open en creëren hierdoor plekken waar de zaden van Jakobskruiskruid kunnen ontkiemen. Zulke plekken kunnen ook ontstaan als de weide overbegraasd wordt. Omdat paarden meestal om de Kruiskruidplanten heen eten, worden de concurrerende planten door het grazende paard bovendien netjes uitgeschakeld.
Hegt, E. & P.B. Pelser. 2007. Jakobskruiskruid. Voorkomen is gemakkelijker dan bestrijden. Paard en Sport (6): 70-71. Download
7} The equicultural system. En de Engelstalige website Equiculture
De angst voor Jakobskruiskruid zorgt ervoor dat op de zaken vooruit gelopen wordt met betrekking tot het treffen van maatregelen tegen Jakobskruiskruid.
Vanuit het perspectief van Jakobskruiskruid zijn mensen eigenlijk grote mollen, die grote verstoringen in een vegetatie kunnen aanbrengen, precies dat wat Jakobskruiskruid graag heeft om zich te handhaven of te vestigen.
Jakobskruiskruid is een lastig te bestrijden plant en de meeste maatregelen om van de plant af te komen kunnen averechts werken.
Voorkómen dat de plant zich in een weide vestigt is makkelijker dan het bestrijden ervan. Goed weidebeheer is daarbij van het grootste belang.
Jakobskruiskruid is een algemene inheemse plant in Nederland De plant is weliswaar giftig, maar wordt meestal niet vers gegeten. Dieren kunnen wel ziek worden als ze de plant via hooi binnenkrijgen, omdat ze Jakobskruiskruid in gedroogde vorm niet meer als giftig herkennen. Een dier gaat niet van een beetje Kruiskruid dood. Ze moeten er flink wat van gegeten hebben om er ziek van te worden en daar dan niet meer van te kunnen herstellen.
Vrij levende paarden leren grazen o.a. door de moeder, door uitproberen, trial and error. Mochten ze iets giftigs eten dan compenseren ze dat door juist weer een andere plant te eten die dat neutraliseert, of kiezen een ander dieet.
8} Pfister, James.A., Behavioral Strategies for Coping with Poisonous Plants, Proceedings . Grazing Behavior of Livestock and Wildlife University of Idaho, Moscow, Idaho, March 23-24, 1999 Presented by the University of Idaho in cooperation with: Montana State University Oregon State University en Washington State University.
