Door: Esther Hegt en Dr. Pieter B. Pelser ( University of Canterbury- Biological Sciences, Christchurch, New Zealand) 2007
Om een goed beeld te krijgen van de schaal van het Jakobskruiskruid probleem is het belangrijk om er achter te komen hoeveel slachtoffers deze plantensoort per jaar eist.
Omdat een Jakobskruiskruidvergiftiging alleen door sectie of een leverpunctie in combinatie van het ziektebeeld en het aantonen van Kruiskruid in het voer vast te stellen is of een dier daadwerkelijk aan kruiskruid vergiftiging gestorven is en dit meestal niet gebeurt omdat algemeen aangenomen wordt dat sectie of punctie erg kostbaar is, wordt er in de media (1) en (2) en op internet (3) en (4) veel gespeculeerd over het aantal dieren dat per jaar door toedoen van Jakobskruiskruid sterft. Helaas zijn deze schattingen vaak niet accuraat en geven dus een misleidend beeld van de schaal van het Jakobskruiskruid probleem. Op het internet is een mooi voorbeeld te vinden van een schatting die het resultaat is van een verkeerde extrapolatie van gegevens.
In Engeland gaat het verhaal dat er in het jaar 2002 6500 paarden in de UK zijn overleden aan kruiskruidvergiftiging (5).
Bij nazoeken hoe ze aan die getallen kwamen bleek er een enquête achter het verhaal te zitten gehouden onder alle dierenartsen die aangesloten zijn bij de British Equestrian Veterinary Association. Slechts 4% van de dierenartsen heeft de enquête ingevuld. De vraag in de enquete hoeveel vermoede of bevestigde gevallen van kruiskruidvergiftiging de dierenarts onder behandeling heeft gehad resulteerde in een totaal aantal van 283 meldingen waarbij VERMOED wordt dat er Jakobskruiskruid in het spel is geweest Dit getal is vervolgens omgerekend naar álle leden: als 4% gelijk staat aan 283 sterftegevallen, dan is 100% (als alle dierenartsen de enquete zouden hebben ingevuld) gelijk aan 7075. Op het eerste gezicht lijkt dit misschien een juiste berekening, maar helaas is het erg gevaarlijk om zo’n kleine steekproef te extrapoleren. Zeker in dit geval, omdat een dierenarts eerder geneigd is om zo’n enquête in te vullen als hij/zij zelf zieke paarden onder behandeling heeft gehad waarvan hij/zij dacht dat het door Jakobskruiskruid zou kunnen komen. Dit wordt bevestigd door het hoge percentage van 89% van de ondervraagden dat aangaf in aanraking met vermoedelijke gevallen te zijn geweest, een percentage van 75% gaf aan bevestigde gevallen gezien te hebben. Het is daarnaast niet uit te sluiten dat er meerdere dierenartsen melding hebben gemaakt van het zelfde geval van sterfte door Jakobskruiskruidvergiftiging en dat er dus soms ‘dubbel’ geteld wordt.
Het enige wat je hieruit kan concluderen is dat er, zover bekend, in 2002 283 paarden vermoedelijk zijn gestorven aan Alkaloïden vergiftiging. Het is niet bekend op hoeveel van die gevallen sectie verricht is. Het gevaar van deze verkeerde schatting laat zich duidelijk zien op internet.
Na enig Googelen kan je vinden dat er veel websites zijn die de schatting van 6500 dode paarden per jaar klakkeloos overnemen en als een feit presenteren.
Een bronvermelding wordt vaak niet gegeven (6) en (7). Ook in Nederland worden er bij gebrek aan data cijfers genoemd die niet door gegevens onderbouwd worden. De dierenbescherming spreekt bijvoorbeeld over honderden overleden dieren per jaar (4). Navraag leerde echter dat de Dierenbescherming niet over sectie rapporten noch over meldingen van concrete ziekte- en/of sterfgevallen beschikt.
Een vermoeden is niet voldoende om een Kruiskruidvergiftiging aan te tonen.
Vaak wordt de combinatie van het ziekte beeld van leverfalen en het aantreffen van Kruiskruid in de wei of in het hooi gezien als bewijs voor Kruiskruidvergiftiging, maar dit bewijs is wel erg indirect. Vergiftiging door Jakobskruiskruid en andere kruiskruiden geeft namelijk géén specifiek ziektebeeld en er zijn ook veel andere oorzaken van leverfalen (zoals aangeboren afwijkingen, leverabcessen, en ontstekingen veroorzaakt door bacterien, parasieten, virussen, of andere giftige stoffen dan PA’s) (8). Ook leverbiopsie of sectie kan niet onomstotelijk vaststellen dat de leverschade door kruiskruidvergiftiging veroorzaakt wordt, maar laat wél een specifiek patroon van leverbeschadiging zien dat veel andere oorzaken kan uitsluiten. Daarnaast wordt Jakobskruiskruid vaak verward met andere geelbloeiende planten. (9)
Duidelijk is dat de schattingen verkeerd zijn en dat het aantal sterftegevallen lager kan zijn, maar ook best hoger zou kunnen zijn. Er is weinig bekend over de schaal van het probleem, deze kennislacune zou opgevuld kunnen worden door sectie op overleden dieren.
Bronvermeldingen
(1) Leeuwarder Courant 20-7-2005
(2) Leeuwarder Courant maandag 2-8-2004
(3) ANP Perssupport
(4) Landelijke Inspectiedienst Dierenbescherming. 2006. Inspectiedienst
waarschuwt voor Jakobskruiskruid.
(5) Equiworld Horsemagazine British Horse Society Ragwort survey reveals disturbing new figures on horse fatalities.
(6) Paard Natuurlijk
(7) Bokt Paardenforum
(8) DEFRA/AHT/BEVA. 2004. Department for Environment, Food and Rural Affairs Engeland. Equine Quarterly Disease Surveillance Report. Pilot Issue:
Focus on equine liver disease 7-9.
(9) Alarm om opmars Jakobskruiskruid Telegraaf 23-07-2007
