Het verschil tussen leverziekte en leverfalen.
Het verschil tussen leverziekte en leverfalen is belangrijk, want de termen worden vaak door elkaar gehaald terwijl ze iets heel anders betekenen. Bij problemen met de lever is het geen kwestie van “even een pilletje of supplementje en klaar.” Het is serieus en hangt sterk af van hoe erg het is en waardoor het komt. Schakel daarom altijd een erkende dierenarts in.
Leverziekte (of leveraandoening) is een overkoepelende term voor allerlei ziekten die de lever aantasten. Denk aan:
- Hepatitis (leverontsteking)
- Leververvetting (bijvoorbeeld door overgewicht)
- Levercirrose (verlittekening)
- Geboorteafwijkingen,
- Parasieten, Fasciola hepatica
- Giftige planten, deze leverschade kan ook door andere PA (pyrrolizidine alkaloide bevattende planten) dan Jakobskruiskruid veroorzaakt zijn.
- Aflotoxines, Fumonisine B1 schimmels in hooi of voer.
- overmatige ijzerinname in verband met supplementen of hoge
concentraties in water, bodem of ruwvoer. De paardenlever is duidelijk gevoelig voor ijzervergiftiging,
Leverziekte kan mild tot ernstig zijn en kan vaak nog (deels) worden behandeld of gestopt. De lever werkt dan soms nog grotendeels normaal. Een juiste diagnose is dus van levensbelang. Vaak is een dier nog te behandelen.
Leverfalen daarentegen is de fase waarin de lever het begeeft — hij werkt niet meer goed of helemaal niet meer. Dat is ernstig en vaak levensbedreigend. Er zijn twee vormen:
- Acuut leverfalen: plotseling, vaak door vergiftiging of virale hepatitis.
- Chronisch leverfalen: meestal het gevolg van jarenlange leverziekte (zoals cirrose door giftige stoffen of hepatitis).
Dus kort gezegd:
- Leverziekte = de oorzaak of het proces.
- Leverfalen = het gevolg als het misgaat.
Waarschuwingssignalen van leverfalen:
Geelzucht (icterus)
- Gele verkleuring van huid en ogen.
- Komt door ophoping van bilirubine, een afvalstof die de lever normaal afbreekt.
Verminderde eetlust
- De lever raakt overbelast, afvalstoffen hopen zich op, het paard voelt zich beroerd.
Kolder of juist sufheid
- In ernstige gevallen: verwardheid, Dit heet hepatische encefalopathie — hersenproblemen door leverfalen.
Jeuk over het hele lichaam
- Door ophoping van galzuren in het bloed.
Slecht ruikende adem (foetor hepaticus)
- Ammoniakachtige geur. Typisch bij ernstig leverfalen.
Zonnebrand
- Hepatogene fotosensibilisatie. Het ontstaat doordat de galuitscheiding bij de afbraak van chlorofyl, verstoord is.
Bij leverfalen is behandeling geen kwestie van “even een pilletje of supplementje en klaar.” Het is serieus en hangt sterk af van hoe erg het is en waardoor het komt. “Het gebruik van Mariadistel bij paarden wordt vaak als ‘leverondersteunend’ gepromoot, maar er is weinig tot geen wetenschappelijk bewijs dat het daadwerkelijk werkt bij leveraandoeningen. Als een paard tekenen van leverproblemen vertoont (zoals sloomheid, verminderde eetlust, gewichtsverlies, gedragsveranderingen of afwijkende bloedwaarden), dan is het cruciaal om een dierenarts te raadplegen.
Een leveraandoening is geen wellnessprobleem dat je oplost met een kruidenkuur — het kan gaan om vergiftiging (bijv. door Jakobskruiskruid), infectie, wormen of een andere ernstige oorzaak die gericht behandeld moet worden. Mariadistel (silymarine) heeft in in-vitro-studies wat antioxidatieve effecten laten zien, maar die effecten zijn bij paarden niet overtuigend aangetoond, zeker niet in therapeutische zin. Kortom: Mariadistel is geen vervanging voor medische zorg. Bij twijfel? Dierenarts bellen, niet in grootmoeders kastje kijken.”
Belangrijk: leverproblemen komen vaak voor als groepsprobleem.
Het besef groeit dat leveraandoeningen bij paarden vaak niet op zichzelf staan, maar juist als uitbraak bij meerdere paarden tegelijk optreden. Dat is logisch: ze delen hetzelfde hooi, water en leefomgeving. Ook een infectie of virus zou meerdere dieren tegelijk kunnen treffen.
Daarom:
✅ Laat altijd bij leverproblemen ook het bloed van enkele stal- of weidegenoten controleren.
✅ Laat het hooi en het krachtvoer analyseren — óók als het er “goed uitziet”.
Wetenschappelijke inzichten: kijk verder dan alleen Jakobskruiskruid.
Een bekende oorzaak van leverschade bij paarden is vergiftiging met pyrrolizidine-alkaloïden, afkomstig van Jakobskruiskruid (Jacobaea vulgaris). Omdat dit vaak voorkomt via besmet hooi of weidegang, verwacht je zulke gevallen vooral bij meerdere paarden tegelijk.
Toch blijkt uit onderzoek (Durham, 2015) dat daadwerkelijk bevestigde Jakobskruiskruid-vergiftiging helemaal niet zo vaak voorkomt bij Britse paarden als men denkt. In Nederland zal dit niet anders zijn. De reputatie van Jakobskruiskruid als ‘dé boosdoener’ leidt er zelfs toe dat veel leverproblemen automatisch daaraan worden toegeschreven, zónder bewijs — een soort zelfvervullende prophecy.
Durham stelt daarom: We moeten ook buiten het ‘Jakobskruiskruid-hokje’ durven denken. Er zijn namelijk andere, minder bekende maar reële veroorzakers:
Andere mogelijke oorzaken van leverproblemen:
- IJzervergiftiging:
Te veel ijzer door supplementen, of hoge ijzergehaltes in water, bodem of hooi.
De paardenlever is daar gevoelig voor, hoewel milde ophoping van ijzer in de lever bij veel Britse paarden en ezels ook als normaal wordt gezien (Durham et al., 2003b; Brown et al., 2011). - Mycotoxines (schimmelgifstoffen):
Recente onderzoeken tonen dat fumonisine B1 – een bekende hepatotoxine – werd gevonden in meer dan 30% van de hooimonsters van stallen met leverziekte-uitbraken.
Conclusie:
Bij leverproblemen bij één paard, moet je meteen denken aan een groeps- en omgevingsprobleem. Laat meerdere dieren testen, en analyseer hooi, water en voer. Blijf kritisch en laat je niet te snel verleiden om alles aan Jakobskruiskruid toe te schrijven, met het risico dat er oorzaken over het hoofd gezien worden die vaak goed zijn te behandelen.
Extra;
Een link tussen Mycotoxines en leverziekten bij paarden.
Jakobskruiskruidvergiftiging, hoe werkt dat?
Bronnen:
Durham, A. E. 2015. Surveillance focus: ragwort toxicity in horses in the UK. Vet Rec, 176, 620-2 Link
Durham AE. Association between forage mycotoxins and liver disease in horses. J Vet Intern Med. 2022 Jul;36(4):1502-1507. doi: 10.1111/jvim.16486. Epub 2022 Jul 6. PMID: 35792718; PMCID: PMC9308415. Link
Equine liver disease: think outside the ragwort box Andy E Durham Equine Health 2017 2017:38, 27-31
Gugliandolo E, Crupi R, Biondi V, Licata P, Cuzzocrea S, Passantino A. Protective Effect of Silibinin on Lipopolysaccharide-Induced Inflammatory Responses in Equine Peripheral Blood Mononuclear Cells, an In Vitro Study. Animals. 2020; 10(11):2022. Link
Equine liver disease in the field. Part 2: causes and management Rose Tallon Kate McGovern Link
Hackett, E. S., Mama, K. R., Twedt, D. C., & Gustafson, D. L. (2013). Pharmacokinetics and safety of silibinin in horses. American Journal of Veterinary Research, 74(10), 1327-1332. Retrieved May 3, 2025, from Link
