Het doodshoofd met gekruiste botten op campagne-folders, mag dat wel?
Afgelopen week stuitte ik op facebook op een campagne tegen Jakobskruiskruid waarin een afbeelding is gebruikt dat lijkt op het gevarensymbool met het doodshoofd met gekruiste botten. Maar mag dat eigenlijk wel? Mag je zomaar een gevarensymbool gebruiken als je aandacht wilt vragen voor een potentieel risico?
Het antwoord is kort maar krachtig: nee dat is niet gewenst. En als je het tóch doet, kom je al snel in het domein van overdrijving, misleiding en regelrechte paniekzaaierij. In dit blog duiken we in het risico van het misbruik van gevarenetiketten en waarom dat alles behalve onschuldig is. Het gebruik door een (politieke of boeren) partij of fractie maakt het erger. Burgers mogen verwachten dat veiligheidssymbolen serieus worden gebruikt, niet als effectmiddel.
Wat zijn gevarensymbolen eigenlijk?
Gevarensymbolen zijn geen decoratie. Ze maken deel uit van de Europese CLP-verordening (EU-verordening 1272/2008). CLP staat voor Classification, Labelling and Packaging en regelt hoe gevaarlijke chemische stoffen en mengsels in Europa moeten worden ingedeeld en gelabeld. Denk aan symbolen voor explosieve stoffen, corrosieve middelen of – jawel – het beroemde doodshoofd met gekruiste botten.
En dat doodshoofd? Dat betekent dus niet “ik vind dit eng” of “pas op, dit is natuur”. Het betekent acute toxiciteit. Met andere woorden: als je iets inneemt dat dit officiële symbool draagt, kun je er acuut ernstig ziek van worden of zelfs aan overlijden. Niet ooit, misschien, mogelijk. Maar nu. Meteen. Kijk zelf en zoek het doodshoofd: https://echa.europa.eu/nl/regulations/clp/clp-pictograms
Voorbeelden van waar het symbool kan worden aangetroffen Pesticide, biocide, methanol.
Het theatrale effect van het doodshoofd.
Sommige ook politieke partijen of groepen zetten het doodshoofd in om Jakobskruiskruid te demoniseren. De boodschap: dit is geen plant, dit is moord met wortel en al. Maar hier zit een knap staaltje symboolmisbruik achter. Het doodshoofd wordt gebruikt alsof de plant uit zichzelf met een gifspuit rondloopt.
Ter vergelijking: hetzelfde symbool wordt gebruikt op producten zoals cyanide, blauwzuur, waterstofsulfide… Vergelijk dat eens met een plant die pas giftig wordt als een paard er langdurig van eet, en dat vaak ook nog alleen bij hooiverwerking. De hysterie is compleet.
Waarom dit niet alleen overdreven, maar ook ongewenst is. Dit soort gebruik is niet alleen hysterisch, het zaait verwarring.
De CLP-wetgeving is er niet om je boodschap wat pit te geven, maar om echte gevaren op een eenduidige manier te communiceren. Het is onwenselijk dat “nep” gevaar-symbolen op deze manier gebruikt worden voor campagnes.
- Je ondermijnt het nut van échte waarschuwingen.
- Je zaait onnodige angst.
- En misschien nog het belangrijkst: je maakt van een serieuze risicocategorie een karikatuur.
Wat kun je dan wél doen?
Wil je waarschuwen voor giftige planten? Prima. Maar doe het dan eerlijk: Schrijf gewoon wat er aan de hand is: “Deze plant is giftig voor grazers bij opname.”
Laat het doodshoofd lekker op het etiket van blauwzuur staan, waar het thuishoort.
Tot slot; Gevarenetiketten zijn geen speelgoed en zeker geen decor. Ze zijn ontworpen om levens te redden, niet om zieltjes te winnen. Wie het doodshoofd inzet in een strijd tegen een plant, maakt van wetenschap parodie – en zet de deur open naar desinformatie.
Naschrift;
Ik heb aan het R.I.V.M. nagevraagd ( ik heb de betreffende campagnefolder meegestuurd) hoe het daadwerkelijk zit met die gevarensymbolen en dat blijkt goed te kloppen met wat ik er al op deze pagina over schreef.
Het symbool dat gebruikt wordt in deze facebook post is niet afkomstig uit de CLP-verordening, en dus geen officieel gevaarssymbool. Het is inderdaad onwenselijk dat “nep” gevaarssymbolen op deze manier gebruikt worden, maar dit is wettelijk gezien niet verboden. Een nep-gevaarssymbool mag dus op deze manier gebruikt worden in social media posts. Echter, als dit symbool gebruikt zou worden op een product dat op de markt gebracht zou worden (wat hier niet het geval is), zou dit in strijd zijn met de regels voor reclame. Gezien het symbool lijkt op een officieel CLP-pictogram kan dit namelijk misleidend zijn voor consumenten.
Het gebruik van officiële CLP-pictogrammen is strikt gereguleerd (CLP-pictogrammen – ECHA). Men mag deze pictogrammen uitsluitend gebruiken als het product daadwerkelijk onder CLP valt en aan alle bijbehorende eisen voldoet. Het gebruik van een CLP-gevaarsymbool op producten of in reclame, wanneer het product niet gevaarlijk is of niet onder CLP valt, wordt als misleidend beschouwd en is verboden. Ook in social media posts kan het gebruik van het officiële symbool als misleiding worden gezien, vooral als het lijkt alsof het over een “echt” product gaat.
Leadfoto gegenereerd door Chatgtp
