Esther Hegt en Dr. Pieter B. Pelser ( University of Canterbury- Biological Sciences, Christchurch, New Zealand) 2007
Eten paarden vaak vers Jakobskruiskruid, of zijn het uitzonderingen?
Jakobskruiskruid bevat net als alle andere in Nederland voorkomende Kruiskruiden (Tribus Senecioneae, Familie Asteraceae) pyrrolizidine alkaloïden van het senecionine type. Deze stoffen zijn giftig voor de meeste gewervelde dieren en insecten (1, 2, 3). De vergiftiging vindt plaats doordat paarden de planten in gedroogde of verse vorm eten (4, 5 ). Onderzoek toont aan dat Jakobskruiskruid planten in gedroogde vorm hun giftigheid gedurende lange tijd kunnen behouden (6, 7, 8, 9).
Verschillende bronnen melden dat paarden levende Jakobskruiskruid planten eten.
Andere bronnen, veelal artikelen in internationale wetenschappelijke tijdschriften, melden dat paarden levende Jakobskruiskruid planten doorgaans als giftig herkennen en slechts in uitzonderlijke gevallen of tijdens voedselschaarste eten. (4, 5, 7, 8, 17, 18, 19, 20)
Pseudowetenschap?
Deze conclusie wordt door sommige paardenhouders echter in twijfel getrokken en krijgt in een artikel in het paardenblad Bit zelfs het label ‘pseudowetenschap’ opgeplakt (14). Naar onze mening wordt dit wantrouwen gevoed door meldingen van paardenhouders die waar hebben genomen dat hun eigen paarden de planten in verse vorm eten. (10,11a,11b)
Wellicht geven de meldingen van paardenhouders aan dat de wetenschappelijke opinie m.b.t. het eten van levende Jakobskruiskruid planten door paarden aangepast moet worden. Om dit te bepalen is het noodzakelijk dat paardenhouders gevallen waarin paarden de verse planten eten op een verifieerbare manier documenteren. Dit is bijvoorbeeld belangrijk om vast te kunnen stellen of de plant die gegeten wordt inderdaad Jakobskruiskruid is en niet verward is met een andere plantensoort. Naar onze mening is dit uiterst belangrijk, omdat wij in het afgelopen jaar via de KruiskruidForum.nl (21) website, pers (16) en persoonlijke email vele malen foto’s van planten onder ogen hebben gekregen waarvan door de eigenaar vermoed werd dat het Jakobskruiskruid betrof, maar waarvan bleek dat het om andere gele planten soorten ging.
Determinatie
De correcte identificatie van Jakobskruiskruid blijkt niet alleen bijzonder moeilijk voor de meeste mensen te zijn als de plant zich in het rozetstadium bevindt, maar ook in het bloeistadium wordt de plant regelmatig verward met andere geel-bloemige leden van de Paardenbloemfamilie (Asteraceae).
Wij roepen daarom op om planten waarvan vermoed wordt dat het Jakobskruiskruid is in zijn geheel te verwijderen en te drogen. Op deze manier kan later door een plantenexpert vastgesteld worden of het inderdaad om Jakobskruiskruid gaat. Indien gewenst kan de plant op gestuurd worden (zie handleiding planten drogen) naar de schrijvers zodat gevallen waarin Jakobskruiskruid vers gegeten wordt, na verificatie, centraal gedocumenteerd kan worden. Foto’s van vermoedelijke Kruiskruiden kunnen ook ter identificatie naar ons toe gestuurd worden. Het verzamelen van Jakobskruiskruid planten die door paarden vers gegeten worden is niet alleen belangrijk om de identificatie van de planten op een later moment te kunnen verifiëren maar ook om door middel van aantoonbare vraatschade ‘bewijs’ te verzamelen dat die planten ook daadwerkelijk gegeten worden.
Referenties;
(1) Schneider, D. 1987. The strange fate of pyrrolizidine alkaloids. In: Chapman, R. F., E. A. Bernays & J. G. Stoffolano (Eds.). Perspectives in
chemoreception and behavior: Springer, Berlin/Heidenberg. 123-142.
(2) Boppré, M. 1986. Insects pharmacophagously utilizing defensive plant chemicals (pyrrolizidine alkaloids). Naturwissenschaften 73: 17-26.
(3) Macel, M. 2003. On the evolution of the diversity of pyrrolizidine alkaloids. The role of insects as selective forces. Thesis Leiden University.
(4) Giles, C. J. 1983. Outbreak of ragwort (Senecio jacobaea) poisoning in horses. Equine Veterinary Journal 15: 248-250.
(5) De Lanux-Van Gorder, V. 2000. Tansy ragwort poisoning in a horse in southern Ontario. Can. Vet. J. 41: 409-410.
(6) Pelser, P. B., H. de Vos, C. Theuring, T. Beuerle, K. Vrieling & T. Hartmann, 2005. Frequent gain and loss of pyrrolizidine alkaloids in the
evolution of Senecio sect. Jacobaea (Asteraceae). Phytochemistry 66: 1285-1295.
(7) Gardner, D. R., M. S. Thorne, R. J. Molyneux, J. A. Pfister & A. A. Seawrigh. 2006. Pyrrolizidine alkaloids in Senecio madagascariensis from
Australia and Hawaii and assessment of possible livestock poisoning. Biochemical Systematics and Ecology 34: 736-744
(8) European Food Safety Authority. 2007. Opinion of the Scientific Panel on contaminants in the food chain on a request from the European Commission
related to Pyrrolizidine alkaloids as undesirable substances in animal feed. The EFSA Journal 447: 1-51.
(9) Candrian, U., J. Luthy, P. Schmid, Ch. Schlatter & E. Gallasz. 1984. Stability of pyrrolizidine alkaloids in hay and silage. J. Agric. Food Chem.
39: 930-933.
(10) Smith, D. October – and Ragwort is Killing our Horses. Ragwort-UK Ltd
(11a)(11b) Ragwort Facts. Information on Common Ragwort from a factual perspective.
(12) Bokt Paardenforum.
(13) Landelijke Inspectiedienst Dierenbescherming. 2006. Inspectiedienst waarschuwt voor Jakobskruiskruid.
(14) Bröckotter, F. 2006. De opmars van Jakobskruiskruid. Natuurbeheer brengt paarden in gevaar. Bit 137: 108-111.
(15) Siemens. H. 2004. Van mij zou vleesvee geen natuurhooi krijgen. Boerderij, Vleesvee 89: 8-9.
(16) LTO Alarm om opmars Jakobskruiskruid. Telegraaf 23-07-2007.
(17) Bain, J. F. 1991. The biology of Canadian weeds. 96. Senecio jacobaea L. Canadian Journal of Plant Science. 71: 127-140.
(18) Poole, A. L. & D. Cairns. 1940. Botanical aspects of Ragwort (Senecio jacobaea L.) control. Department of Scientific and Industrial Research
Bulletin 82: 2-61.
(19) Harper, J. L. & W. A. Wood. 1957. Senecio jacobaea L. The Journal of Ecology 45: 617-637.
(20) Cosyns, E. 2004. Ungulate seed dispersal. Aspects of endozoochory in a semi-natural landscape. Institute of Nature Conservation, Brussels.
(21) Determinatietopic Planten KruiskruidForum Het KruiskruidForum is inmiddels gesloten
